سرنوشت سنگ قبر رضا شاه و محل دفن او از جمله موضوعات تاریخی بحث‌برانگیز ایران معاصر است. پس از درگذشت او در تبعید، جنازه‌اش به ایران بازگردانده شد و در آرامگاهی باشکوه در شهر ری به خاک سپرده شد. این مقبره، که یادبودی از بنیان‌گذار سلسله پهلوی بود، در جریان انقلاب اسلامی ایران تخریب شد و سنگ قبر رضا شاه نیز ناپدید گردید. با گذشت دهه‌ها از این واقعه، همچنان پرسش‌هایی درباره محل دقیق دفن او، سرنوشت پیکرش و وضعیت سنگ قبرش مطرح است.
درگذشت رضا شاه در تبعید
پس از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، رضا شاه در ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ از سلطنت کناره‌گیری کرد و نیروهای متفقین او را مجبور به ترک کشور کردند. ابتدا به جزیره موریس تبعید شد و سپس به ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی منتقل گردید. او تا پایان عمر در این شهر زندگی کرد و سرانجام در ۴ مرداد ۱۳۲۳ (۲۵ ژوئیه ۱۹۴۴) در سن ۶۶ سالگی بر اثر حمله قلبی درگذشت.
پس از درگذشت رضا شاه، پیکرش مومیایی شد تا امکان انتقال آن به ایران فراهم شود. اما به دلیل شرایط جنگی و مسائل سیاسی، انتقال جنازه به تعویق افتاد. پادشاهی مصر به رهبری ملک فاروق، که روابط نزدیکی با خاندان پهلوی داشت، اجازه داد که پیکر او در مسجد رفاعی قاهره، در کنار دیگر اعضای خاندان سلطنتی مصر، دفن شود. در این دوره، ایران تحت حکومت محمدرضا شاه پهلوی بود و او در تلاش بود شرایطی را برای بازگرداندن جنازه پدرش به ایران فراهم کند.
بازگرداندن پیکر رضا شاه به ایران
در اردیبهشت ۱۳۲۹، در دوران نخست‌وزیری رجبعلی منصور، تلاش‌ها برای انتقال جنازه رضا شاه به ایران آغاز شد. محمدرضا شاه که به دنبال تثبیت پایه‌های حکومت خود بود، بازگرداندن پیکر پدرش را یک اقدام نمادین و مهم تلقی می‌کرد. پس از رایزنی‌های دیپلماتیک، جنازه از مصر خارج شد و ابتدا به جده منتقل شد تا طواف کعبه را انجام دهد. سپس، از عربستان به ایران انتقال یافت.
جنازه رضا شاه پس از ورود به ایران، با تشریفات ویژه‌ای از طریق فرودگاه مهرآباد و سپس با قطار مخصوص به تهران منتقل شد. این مراسم با حضور مقامات دولتی و نظامی برگزار شد و تابوت او در آرامگاهی که برایش در شهر ری در نظر گرفته شده بود، قرار گرفت. پس از دفن رضا شاه، تصمیم گرفته شد که برای او مقبره‌ای باشکوه ساخته شود. در این مرحله، سنگ قبر رضا شاه نیز طراحی و نصب شد. این سنگ قبر از جنس مرمر بود و روی آن نام و تاریخ تولد و درگذشت رضا شاه حک شده بود.
ساخت مقبره رضا شاه در شهر ری
پس از انتقال جنازه رضا شاه به ایران، دولت تصمیم گرفت که آرامگاهی درخور برای او بنا کند. محل این آرامگاه در شهر ری، در کنار حرم حضرت عبدالعظیم انتخاب شد. این مقبره با معماری خاص و مصالح گران‌قیمت ساخته شد و به یکی از مهم‌ترین بناهای یادبود دوران پهلوی تبدیل شد.
ساخت این مقبره چندین سال به طول انجامید و در نهایت، به عنوان یک مکان تاریخی و نمادین مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از مقامات داخلی و خارجی برای ادای احترام به رضا شاه به این مکان می‌آمدند. در این مقبره، سنگ قبر رضا شاه در محلی ویژه قرار داده شد و نام او با خطی زیبا بر روی آن حک شد. این سنگ قبر یکی از مهم‌ترین نشانه‌های احترام به بنیان‌گذار پهلوی بود و محلی برای حضور طرفداران سلطنت محسوب می‌شد.
سنگ‌های پیشنهادی: سنگ قبر نانو
تخریب مقبره و ناپدید شدن سنگ قبر رضا شاه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، بسیاری از نمادهای دوره پهلوی مورد هدف قرار گرفتند. در اردیبهشت ۱۳۵۹، صادق خلخالی، که به عنوان حاکم شرع فعالیت می‌کرد، دستور تخریب مقبره رضا شاه را صادر کرد. این اقدام با مخالفت بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت، مواجه شد، اما خلخالی و نیروهای انقلابی، با استفاده از بولدوزر و مواد منفجره، مقبره را به طور کامل ویران کردند. پس از تخریب مقبره، سنگ قبر رضا شاه نیز نابود شد. برخی منابع مدعی شدند که قطعات این سنگ قبر به نقاط مختلفی منتقل شده است، اما شواهدی رسمی در این زمینه وجود ندارد.
منابع پیشنهادی: سنگ قبر ناصرالدین شاه
سرنوشت پیکر رضا شاه پس از تخریب مقبره
پس از تخریب مقبره رضا شاه، مشخص شد که پیکر او در محل دفن اولیه‌اش وجود ندارد. برخی بر این باورند که محمدرضا شاه، پیش از خروج از ایران در سال ۱۳۵۷، جنازه را به مکانی نامعلوم انتقال داده است. در سال ۱۳۹۷، یک مومیایی در حوالی مقبره قدیمی رضا شاه کشف شد و بسیاری حدس زدند که این مومیایی متعلق به رضا شاه است. اما بررسی‌های رسمی برای تأیید این ادعا انجام نشد و موضوع همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی ماند.
سنگ قبر رضا شاه؛ نمادی از یک تاریخ پر فراز و نشیب
سنگ قبر رضا شاه، اگرچه به عنوان یکی از اجزای نمادین دوران پهلوی شناخته می‌شود، اما پس از تخریب مقبره‌اش، سرنوشتی نامعلوم پیدا کرد. گزارش‌هایی وجود دارد که قطعاتی از آن توسط افراد مختلف به عنوان یادگاری نگهداری شده، اما هیچ مدرک رسمی در این باره منتشر نشده است.
آیا محل دفن رضا شاه مشخص است؟
پس از تخریب مقبره و ناپدید شدن پیکر رضا شاه، محل دقیق دفن او همچنان مشخص نیست. برخی معتقدند که بقایای او در همان منطقه باقی مانده، اما گزارش‌های دیگری نیز وجود دارد که احتمال انتقال آن به مکانی مخفی را مطرح می‌کنند.
برای خرید و کسب اطلاعات: خرید و قیمت سنگ قبر گرانیت سیمین در تهران
جمع بندی
سنگ قبر رضا شاه و سرنوشت پیکرش همچنان یکی از مباحث حل‌نشده تاریخ معاصر ایران است. اگرچه تخریب مقبره او در سال ۱۳۵۹ به طور کامل انجام شد، اما هنوز مشخص نیست که آیا بقایای او در همان محل قرار دارد یا به نقطه دیگری منتقل شده است. سنگ قبر رضا شاه، که نمادی از دوران پهلوی محسوب می‌شد، نیز پس از این رویداد ناپدید شد و گزارش دقیقی از سرنوشت آن در دست نیست. این مسئله همچنان به عنوان یکی از معماهای تاریخی باقی مانده است و مشخص نیست که آیا در آینده اطلاعات دقیق‌تری درباره آن منتشر خواهد شد یا نه.
سوالات متداول
۱. سنگ قبر رضا شاه اکنون کجاست؟
پس از تخریب مقبره رضا شاه در سال ۱۳۵۹، سنگ قبر او نیز از بین رفت. سرنوشت دقیق آن مشخص نیست و گزارش‌های رسمی درباره محل نگهداری آن وجود ندارد.
۲. آیا پیکر رضا شاه هنوز در ایران دفن است؟
محل دقیق دفن رضا شاه مشخص نیست. برخی معتقدند که بقایای او همچنان در شهر ری مدفون است، اما گزارش‌هایی نیز درباره انتقال احتمالی آن وجود دارد.
۳. چرا مقبره رضا شاه تخریب شد؟
در اردیبهشت ۱۳۵۹، به دستور صادق خلخالی و با هدف از بین بردن نمادهای سلطنت پهلوی، مقبره رضا شاه در شهر ری به طور کامل تخریب شد.